Skała – historia i teraźniejszość

Skała – historia i teraźniejszość

Skała to malowniczo położone miasto w województwie małopolskim. To miejsce
o bogatej historii i licznych walorach turystycznych. Położona w pobliżu Ojcowskiego Parku Narodowego, przyciąga miłośników historii, przyrody oraz aktywnego wypoczynku.

Postacie wykute w skale czyli krótka historia wiecznie niepokornych. 

Pierwsze wzmianki o Skale pochodzą z XIII wieku, kiedy to osada rozwijała się, jako ważny punkt handlowy na szlaku z Krakowa na Śląsk. W 1267 roku otrzymała prawa miejskie (zaledwie 10 lat wcześniej prawa miejskie otrzymał Kraków), co przyczyniło się do jej dalszego rozwoju. W ciągu wieków Skała wielokrotnie doświadczała zarówno okresów prosperity, jak i zniszczeń wojennych, które w ogromnym stopniu wpłynęły na jej obecny wygląd. Ludność Skały i okolicznych wsi zawsze czynnie brała udział w ruchach patriotycznych, w efekcie, czego na miasto i jego mieszkańców spadały represje, czy to ze strony zaborców, czy w późniejszym okresie, w trakcie II Wojny Światowej ze strony niemieckich żołnierzy.  Warto tutaj wspomnieć o bohaterskiej postawie ludności Skały, Rzeplina i Cianowic. Oddział kosynierów z tych miejscowości pod wodzą Jana Feliksa Slaskiego, generała Wojsk Koronnych zamieszkującego pobliski Rzeplin, brał udział w powstaniu kościuszkowskim oraz w bitwie pod Racławicami (1794).  Również podczas powstania styczniowego mieszkańcy miasta brali czynny udział w walkach przeciwko rosyjskiemu zaborcy, a w czasie II Wojny Światowej Skała była ośrodkiem ruchu oporu.  W tym miejscu warto również wspomnieć o innym bohaterze z Rzeplina, a mianowicie Mieczysławie Herodzie, który walczył w 3 kampaniach II Wojny Światowej – kampanii wrześniowej, afrykańskiej (walczył pod Tobrukiem) i włoskiej, gdzie będąc żołnierzem Karpackiego Pułku Artylerii Lekkiej, walczył pod Monte Cassino. To właśnie za swoją nieugiętą postawę w bitwie pod Pszczyną w pierwszych dniach wojny, zasłużył na swój srebrny Krzyż Virtuti Militari. Czy zatem miasto i gmina Skała to ojczyzna bohaterów?  Postaci wykutych ze skały? Zapewne tak, ale jak dużą cenę trzeba było za to zapłacić opowie Wam kolejny rozdział. 

Dlaczego w Skale brakuje starych zabytków?

Mimo że Skała jest miastem o długiej historii, nie zachowało się tu wiele starych zabytków, a obecny wygląd miasta zdaje się nie potwierdzać tak bogatej sięgającej XII wieku historii. Odwiedzając Skałę pewnie zwrócicie na to uwagę. Istnieje kilka powodów takiego stanu rzeczy:

1. Zniszczenia wojenne i historyczne kataklizmy – Skała wielokrotnie ucierpiała w wyniku wojen. Powstanie styczniowe i represje rosyjskie doprowadziły do strat materialnych, a w czasie II wojny światowej miasto było ośrodkiem ruchu oporu, co mogło przyczynić się do dalszych zniszczeń. Skałę dotykały też liczne pożary. Na początku XX wieku, Skałę dotknęły 2 duże pożary.
2. Brak większego ośrodka administracyjnego i rezydencji magnackiej –
   W przeciwieństwie do większych miast regionu Skała nie pełniła funkcji administracyjnej i nie była siedzibą znaczących rodów szlacheckich, które mogłyby inwestować w monumentalne budowle.
3. Zmiany urbanistyczne i modernizacja – Wiele dawnych budynków mogło zostać przebudowanych lub zburzonych w wyniku zmian architektonicznych dostosowujących miasto do nowych potrzeb mieszkańców.
4. Czynniki naturalne – Położenie w rejonie krasowym oznaczało narażenie na erozję, osunięcia i inne procesy geologiczne, które mogły przyczynić się do degradacji starszych budowli.
    

Zasłużone postacie

Na przestrzeni wieków wielu mieszkańców Skały wniosło istotny wkład w rozwój miasta oraz historię regionu.

Niezwykle ważną postacią związaną ze Skałą była błogosławiona Salomea, siostra księcia Bolesława Wstydliwego i pierwsza polska klaryska.  Po śmierci męża, króla Rusi Kolomana, postanowiła poświęcić swoje życie Bogu i wstąpiła do zakonu klarysek. Początkowo klasztor klarysek znajdował się w Zawichoście niedaleko Sandomierza, jednak ze względu na obawę przed najazdami Tatarów, książę Bolesław przeniósł go do Skały pod Krakowem zwanej również w owym czasie Kamieniem Panny Maryi. W owym czasie niedaleko Skały (najprawdopodobniej na pobliskim Grodzisku), istniał „mocny zamek”, który stanowić miał ochronę dla nowo powstałego zakonu. Sam klasztor wraz z Kościołem miał znajdować się w Skale, jednak do tej pory nie ustalono miejsca, w którym mógł się znajdować.
Salomea 10 listopada 1267 Salomea dokonała lokacji Skały na prawie średzkim, której sołtysem został Dytmar Wolk. Obecnie na Grodzisku można zwiedzać zabytkowy kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i bł. Salomei oraz pustelnię To wyjątkowe miejsce przyciąga pielgrzymów oraz miłośników historii.

Jedną z wybitnych postaci związanych ze Skałą był generał Marian Langiewicz – uczestnik powstania styczniowego i jeden z jego głównych dowódców. W 1863 roku dowodził oddziałami powstańczymi w bitwie pod Skałą, gdzie udało mu się odnieść zwycięstwo nad wojskami rosyjskimi. To wydarzenie na trwałe zapisało się w historii miasta, a Langiewicz stał się symbolem walki o niepodległość Polski. Jego strategia i umiejętności dowódcze przyczyniły się do chwilowego sukcesu powstańców, choć w dłuższej perspektywie powstanie zostało stłumione przez carskie wojska.

Skała i jej okolice była również miejscem często odwiedzanym przez Karola Wojtyłę, późniejszego papieża Jana Pawła II. Już, jako młody chłopak wędrował po okolicznych szlakach pieszo i na rowerze, zachwycając się pięknem Doliny Prądnika i Ojcowskiego Parku Narodowego. Później, jako ksiądz i biskup, organizował tu wycieczki dla młodzieży oraz rekolekcje. Jako metropolita krakowski przyjechał tutaj specjalnie z okazji 700-lecia śmierci bł. Salomei i założenia Skały. Te chwile spędzone w okolicach Skały miały wpływ na jego miłość do przyrody oraz filozofię wędrówki, jako formy duchowej refleksji. Jego obecność w tym regionie upamiętniają dziś liczne tablice pamiątkowe i szlaki turystyczne jego imienia. Jest on również honorowym obywatelem miasta.

Turystyczne atrakcje Skały

Skała to doskonałe miejsce na weekendowy wypad i poznawanie uroków Małopolski. Jednym z największych atutów miasta jest jego bliskość do Ojcowskiego Parku Narodowego. To prawdziwy raj dla miłośników przyrody – wapienne skały, jaskinie oraz malownicze doliny tworzą niepowtarzalny krajobraz.

Rowerowy raj

Dzięki swojemu położeniu Skała stanowi znakomity punkt wypadowy dla turystyki rowerowej. Przez miasto przebiega kilka popularnych szlaków rowerowych, w tym trasy wiodące przez Ojcowski Park Narodowy, Dolinę Prądnika oraz Dłubniańśki Park Krajobrazowy. Malownicze widoki, liczne podjazdy i zjazdy sprawiają, że jest to miejsce chętnie odwiedzane przez rowerzystów o różnym poziomie zaawansowania.

Kultura i Tradycje Skały

Skała, mimo swojej niewielkiej wielkości, ma bogate tradycje kulturalne, które są pielęgnowane przez lokalną społeczność. W mieście odbywa się kilka cyklicznych wydarzeń, które podkreślają jego tożsamość i historię. Zalicza się do nich  Międzynarodowy Festiwal Orkiestr Wojskowych i Dętych, który od 2002 roku nieprzerwanie organizowany jest właśnie w Skale.

Jednym z ważniejszych wydarzeń są obchody związane z powstaniem styczniowym, podczas których upamiętnia się bitwę pod Skałą z 1863 roku. Organizowane są rekonstrukcje historyczne, prelekcje i wystawy, przypominające o bohaterstwie powstańców.

Miasto posiada również silne tradycje folklorystyczne. W okolicznych wsiach działa kilka zespołów ludowych, które kultywują lokalne pieśni, tańce i obrzędy.
W czasie lokalnych festynów i jarmarków można zobaczyć występy tych grup, a także poznać rzemiosło tradycyjne, takie jak garncarstwo czy tkactwo.

Lokalna Gastronomia i Smaki Skały

Skała i jej okolice mogą pochwalić się bogatą ofertą kulinarną, bazującą na naturalnych i lokalnych produktach. Ze względu na rozwijające się winnice, coraz większą popularnością cieszy się enoturystyka, czyli turystyka winiarska. Winiarnie w okolicach Skały oferują degustacje win, a niektóre organizują również warsztaty winiarskie.

Należy też wspomnieć o dobrze rozwijającym się sadownictwie oraz uprawie jagody kamczackiej. Obydwie plantacje znajdują się w sąsiadującej ze Skałą Nowej Wsi.

Nie można zapomnieć o produktach mleczarskich, z których słynie lokalna mleczarnia. Świeże sery, twarogi i jogurty są cenione nie tylko przez mieszkańców, ale także przez odwiedzających.

W regionie popularne są także tradycyjne potrawy małopolskie, takie jak żurek na zakwasie, pierogi z lokalnymi nadzieniami oraz coś niepowtarzalnego, czyli skalskie łojoki dodawane do tradycyjnego rosołu zamiast makaronu. Nigdzie w Polsce ich nie znajdziecie, są naprawdę bardzo smaczne!  Warto również skosztować pstrąga ojcowskiego, który hodowany jest w ekologicznych warunkach w pobliskim Ojcowie.

Teraźniejszość Skały

Obecnie Skała znana jest z rozwijających się winnic, które nawiązują do dawnej tradycji uprawy winorośli na tym terenie. W okolicach miasta działa kilka gospodarstw winiarskich, które produkują wysokiej, jakości wina na bazie lokalnych szczepów. Ponadto w Skale znajduje się mleczarnia, która dostarcza świeże produkty nabiałowe, cieszące się uznaniem w regionie.

Oprócz rozwijających się winnic, w okolicach Skały znajdują się również liczne sady oraz ekologiczne plantacje, które oferują wysokiej, jakości lokalne produkty. Miasto posiada również lokalne kluby piłkarskie, które skupia młodych sportowców i stanowią ważny element życia społecznego. Rozgrywki piłkarskie przyciągają mieszkańców i budują sportowego ducha wśród młodzieży.

Jednak jednym z największych atutów Skały jest jej położenie tuż obok Ojcowskiego Parku Narodowego. To ogromny potencjał turystyczny, który do tej pory nie został w pełni wykorzystany. Mimo malowniczych krajobrazów, bliskości szlaków turystycznych i rowerowych, miasto wciąż czeka na odpowiednie inwestycje, które mogłyby przyciągnąć jeszcze większą liczbę odwiedzających. Być może w przyszłości ktoś dostrzeże ten potencjał i odpowiednio go wykorzysta, czyniąc Skałę jeszcze bardziej atrakcyjnym miejscem na mapie turystycznej Małopolski. Odpowiednie wsparcie i strategia rozwoju mogłyby sprawić, że Skała stanie się nie tylko bramą do Ojcowskiego Parku Narodowego, ale także ważnym punktem na mapie regionalnej turystyki enologicznej i ekologicznej.

Skała to miasto, które łączy bogatą historię i teraźniejszość. Bez względu na to, czy jesteś miłośnikiem historii, przyrody, czy aktywnego wypoczynku, znajdziesz tu coś dla siebie.

powrót na stronę Blog

Najnowsze posty

Napisz do nas

rowerowaskala@gmail.com

Na skróty: